Իսթանպուլի մէջ բաւական մեծ հայ համայնք մը կայ: Համայնքի մէկ մասը բնիկ Իսթանպուլցի է, իսկ միւս մասն ալ Անատոլուէն Իսթանպուլ գաղթած է: Գաւառացիներէն ոմանք Կեսարիայէ, ոմանք Սեբաստիայէ, Անգարայէ եւ Անատոլուի զանազան գիւղերէն ու քաղաքներէն Իսթանպուլ գալով իրենց մշտական բնակութիւնը հաստատած են այստեղ:
Երբ վերջիններս Անատոլուի խորերէն գաղթած են այս հսկայ ու քաոսային քաղաքը՝ հայկական վարժարաններու ու եկեղեցիներու անյագ կարօտն ունեցած են: Անցեալ տարիներէն յիշողութեանս մէջ տպաւորուած է այն, թէ տէր հայրերն ու կրօնաւորներ պարբերաբար հովուական այցելութիւններ կուտային Անատոլուի հայաբնակ քաղաքներուն ու գիւղերուն. մկրտութիւններ եւ հարսանիքներ կը կատարէին ու տեղւոյն համայնքի զանազան հոգեւոր կարիքները կը բաւարարէին:
Այժմ, բնիկ Իսթանպուլցի ընտանիքներու մեծամասնութիւնը Եւրոպա, Ամերիկա եւ կամ աշխարհի որեւէ այլ վայրը գաղթած է: Եւ եթէ այսօր մեր եկեղեցիները եւ վարժարանները ոտքի վրայ կը մնան, ուրեմն այդ Անատոլուի հայերուն ջանքերուն շնորհիւ է: Իսկապէս գաւառացի հայերը մեծ յաջողութիւններ արձանագրած են Իսթանպուլահայ պատմութեան մէջ՝ թէ՛ բարոյական եւ թէ նիւթական ոլորտներէ ներս: Անոնք գաւառի մէջ հայկական վարժարաններու հանդէպ անչափելի կարօտ մը ունեցած են: Ուստի իրենց Իսթանպուլ գաղթէն անմիջապէս վերջ, փութացած են իրենց թաղերուն մէջ ազգային վարժարան մը գտնելու, որպէսզի իրենց զաւակները արձանագրեն այդ վարժարաններու մէջ: Այսպէս՝ անոնք բուռն ցանկութիւն յայտնած են իրենց զաւակներուն հայերէն տառ ու բառը սորվեցնելու մէջ, անոնց հայերէն գիր ու գրականութիւն, կարդալ ու գրել ուսուցանելու համար:
Արդարեւ շատ մեծ յաջողութիւններ ունեցած են մեր երիտասարդները: Համալսարաններ կ'աւարտեն. բժիշկ, ճարտարապետ, ճարտարագէտ, փաստաբան կը դառնան եւ այլ մարզերէ ներս մուտք կը գործեն: Արդէն շաբաթը մէկ կամ երկու անգամ «Մարմարա» օրաթերթի «Մեր երիտասարդները» սիւնակին մէջ անոնց մասին կը կարդանք:
Այս բոլորը շատ ուրախացուցիչ է, շատ լաւ: Սակայն կայ պարագայ մը, որ մտատանջութեան կը մատնէ զիս: Կարելի է վշտանաք ինծի կամ բարկանաք: Սակայն ես քաջութիւնը պիտի ունենամ «մեր երիտասարդներուն» հարցնելու.
-Ի՞նչու հայերէն չէք խօսիր:
Այս իրականութիւնը իսկապէս մտահոգիչ է: Երբ համայնքային հաստատութիւններէ ներս ժողովներ կը գումարուին կամ որեւէ միութեան մէջ հանդիսութիւն մը տեղի կ'ունենայ, դժբախտաբար, բնաւ հայերէն չի խօսուիր: Ճիշդ է, որ փողոցներու մէջ կամ հասարակած այլ վայրերէ ներս թրքերէն պէտք է խօսինք: Սակայն մեր համայնքային հաւաքոյթներու ընթացքին պէտք է հայերէն խօսելու վարժութիւնը ձեռք բերենք:
Այս օրերուս Ճաբոնէն 25 հոգինոց խումբ մը Իսթանպուլ եկած է՝ հայերէն սորվելու նպատակով: Շշմած մնացի, երբ լսեցի այս մասին: Գիտէի, որ իրենց լեզուն ալ բաւական բարդ է եւ ծաւալուն այբուբեն մը ունի: Հակառակ այս իրողութեան, մեր ոսկեղնիկ հայերէնի 38 տառերը շատ դժուար ուսանելի դարձեր են անոնց:
Ի՛նչ մեծ պարծանք է գիտնալ այն, թէ հայերէնը եւս դիւրին լեզու մը չէ: Պէտք է պատիւ զգանք այս երեւոյթի համար եւ հայերէն պէտք է խօսինք:
Երբ ոեւէ անձ ձեզի օտար լեզուով մը հարցում ուղղէ դուք կարելիութիւնն ունեցէք հայերէն պատասխանելու: Հոգ չէ, թէ ձեր դիմաց գտնուողը ո՛չ կատարեալ կերպով կը խօսի հայերէնը: Դուք ուղղեցէք անոր սխալները, անոնց սորվեցուցէք մեր մայրենի լեզուն՝ հայերէնը: Եւ անոնք ալ պարծանքով, առանց ամչնալու այլ պատիւ զգալով սորվին ու ուրիշներուն փոխանցեն ՄԵ՛Ր լեզուն:
Շուշան Գորտոնճիեան
3-Սեպտեմբեր-1997 Չորեքշաբթի
ՄԱՐՄԱՐԱ
